PKV Scherpenisse: Wat is populisme?

Wat is populisme?

Populisme komt van het Latijnse woord ‘populus’ dat ‘volk’ betekent. Een populistische beweging zet zich dus af tegen de gevestigde orde.

Populisme is een uiting van een dieperliggend probleem in de democratie. Onze representatieve democratie claimt iedereen te vertegenwoordigen, maar in de praktijk blijkt dit onmogelijk of niet juist te gebeuren.

Kenmerken van populistische bewegingen

-          Het populisme stelt groot vertrouwen in het gezonde verstand van gewone mensen en vindt dat de wil van het volk het uitgangspunt moet zijn in de politiek.

-          Dat vertaalt zich in een voorkeur voor directe democratie. Populistische partijen zijn vaak fervent voorstander van referenda.

-          Concentratie rondom een leider, het gemis van partijdiscipline en een gestructureerde partijorganisatie.

-          Het gemist van partijdiscipline en een gestructureerde partijorganisatie zorgt ervoor dat de leider vrijwel alle zeggenschap heeft. Dit leidt ertoe dat de partijleider zich ongestoord het recht toe kan eigenen om fors van de eigen standpunten af te wijken.

-          Populisme heeft een sterk revolutionair karakter. Het gaat om het omverwerpen van de gevestigde orde. Soms leidt dit ook tot racistische uitingen.

Waarom voelen kiezers zich aangetrokken tot populistische bewegingen?

Kiezers voelen zich vooral aangetrokken tot het populisme doordat het een beweging is die als geen ander een beroep doet op het gevoel van het volk. Het populisme biedt velen een gevoel van samenhorigheid. De aanhangers willen graag ergens bij horen, zij voelden zich voorheen onbegrepen en ongehoord in de samenleving. Doordat vooral op het gevoel van het volk wordt ingespeeld is het populisme erg gevoelig voor een intolerante opstelling naar anderen in de samenleving. De overgang naar het aanwakkeren van angst voor de ander of verraad is erg klein.

In welke politieke context ontstaan populistische bewegingen?

In elk land afzonderlijk bepaalt de politieke situatie of er behoefte is aan een populistische partij. Er zijn twee belangrijke factoren die het succes van populistische partijen bevorderen, namelijk de reputatie van de gevestigde partijen en de politieke strijd tussen de oude partijen.

De reputatie van de gevestigde partijen speelt ook een belangrijke rol, een populistische beweging profiteert van een slechte reputatie.

Populistische bewegingen in de regering

Populistische bewegingen die gaan regeren hebben een aantal voordelen boven de gevestigde partijen. De populistische partijen hebben niet zoals traditionele partijen belangengroepen en organisaties als fundament. Deelbelangen bepalen in mindere mate hierdoor de agenda. Verder kan de charismatische leider zich profileren door middel van de tegenstelling oud en nieuw.

Maar populistische bewegingen hebben ook nadelen. Eenmaal aan de macht maken ze kennis met de beperkingen van het politieke spel. Het radicale partijprogramma blijkt niet uitvoerbaar en compromissen zullen gesloten moeten worden. Hun gebrek aan bestuurlijke ervaring en het niet willen conformeren aan de gevestigde gewoonten in de politiek benadeelt hun verder.